ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ားေဆးဝါးမ်ားကို ေငြကုန္ေၾကးက်သက္သာေစမယ့္ စမတ္က်တဲ့နည္းလမ္း၅သြယ္ကို ေဖာ္ထုတ္လိုက္ၿပီ

က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈကုန္က်စရိတ္ျမင့္မားမႈဟာ ႏိုင္ငံတိုင္းမွာ ႀကီးမားတဲ့စိုးရိမ္ပူပန္မႈႀကီးတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။  စင္ကာပူမွာ ဝန္ထမ္းအင္အား၊ ေျမယာနဲ႔ဘ႑ာေရးအရင္းအျမစ္မ်ား မလံုေလာက္ေသာေၾကာင့္ ျပည္သူေတြအတြက္ တတ္ႏိုင္တဲ့ေဆးဝါးမ်ားရဲ႔ေစ်းႏႈန္းအဖိုးအခမ်ား အၿပိဳင္အဆိုင္ရွိေနရျခင္းရဲ႔ ႀကီးမားေသာစိန္ေခၚမႈႀကီးတစ္ရပ္ကို ရင္ဆိုင္ေနရပါတယ္။ ကံအားေလ်ာ္စြာ လူနာေတြကို ေဆးဝါးမ်ားရဲ႔ကုန္က်စရိတ္ေလ်ာ့နည္းေအာင္ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ားအၾကံေပးႏိုင္မယ့္ ေရြးခ်ယ္စရာနည္းလမ္း(၅)ရပ္ရွိပါတယ္။ 

၁။ လူနာေသာက္ေနတဲ့ေဆးဝါးမ်ားအားလံုးရဲ႔ အတိက်ဆံုးစာရင္းကို တတ္ႏိုင္သမၽွ ျပဳစုကာ ေဆးဝါးမ်ားမွန္ကန္ကိုက္ညီမႈရွိေအာင္ လုပ္ေဆာင္ျခင္း(Perform medication reconciliation)

ေဆးဆိုင္အမ်ားစုက ေဆးရံုမ်ားနဲ႔ဲဲ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းကို ေဆးဝါးဝန္ေဆာင္မႈေပးတဲ့ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈေဆးဆိုင္(community pharmacies)ေတြမွာ  အခမဲ့ေဆးဝါးျပန္လည္သံုးသပ္ျခင္းဝန္ေဆာင္မႈ(free medication review services)ကို ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ ေဆးဝါးဆန္းစစ္မႈမွာ ေဆးဝါးမ်ားသံုးစြဲမႈကို ထိထိေရာက္ေရာက္ ျမန္ဆန္ေခ်ာေမြ႔ဖို႔ အေထာက္အကူျပဳႏိုင္တဲ့ medication reconciliation ပါဝင္ပါတယ္။ ေဆးဝါးနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ျပႆ     နာမ်ား(ဥပမာ- ညႊန္ၾကားခ်က္မပါတဲ့ေဆးသံုးစြဲမႈ{drug use without indication}၊  ရွင္းရွင္းလင္းလင္းသဲကြဲမႈမရွိေသာ တူညီတဲ့ေရာဂါလကၡဏာအတြက္  ေဆးဝါးမ်ားစြာကို အစီအစဥ္တက်သံုးစြဲတတ္ေအာင္ ညႊန္ၾကားျခင္း{therapeutic duplication}နဲ႔ က်န္းမာေရးထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မႈအတြက္ စနစ္က်တဲ့စီမံခ်က္ကို မလိုက္နာျခင္း{non-adherence to medication regime})စသည္တို႔ဟာ ဆန္းစစ္ခ်ိန္ကာလအတြင္း ေဆးညႊန္ၾကားသူ(prescriber)ေတြကို သိေအာင္ တင္ျပေပးႏိုင္ရပါမယ္။ ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့ လူနာေတြရဲ႔လိုအပ္ခ်က္မ်ားကို စီမံေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ ရွင္းလင္းျပတ္သားေသာေဆးဝါးအႏွစ္ခ်ဳပ္စာရင္းတစ္ခုဟာ လူနာမ်ားအတြက္ ေပ်ာ္ရႊင္ေက်နပ္ေစမွာျဖစ္ပါတယ္။ မလိုလားအပ္တဲ့ေဆးဝါးသံုးစြဲမႈမ်ားကို ရပ္တန္႔လိုက္ျခင္းဟာ လူနာမ်ားရဲ႔ ေယဘူယ်ေဆးညႊန္းစာပါတဲ့ေဆးဝါးမ်ားအားလံုးကုန္က်စရိတ္(overall prescription drug costs) ကိုလည္း ေလ်ာ့က်ေစဖို႔ ကူညီေပးရာေရာက္ပါတယ္။ 

၂။ မူရင္းေဆးကို အသံုးျပဳ ျခင္း(Use generics)

၂၀၁၂ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ေဝတဲ့Straits Times reportအရ ေဆးဝါးကုန္က်စရိတ္ကို generic drugsအျဖစ္ ေျပာင္းလဲသတ္မွတ္လိုက္ျခင္းျဖင့္ ေစ်းကြက္မွာ ထိုးေဖာက္လာေၾကာင္း၊ စင္ကာပူအေထြေထြေရာဂါကုေဆးရံုႀကီး(SGH)မွလူနာမ်ား genericေဆးျဖစ္တဲ့   alendronate၊ gabapentin နဲ႔ clindamycinေဆးေတြ သံုးစြဲေသာေၾကာင့္ ၂၀၁၁ခုႏွစ္မွာ ခန္႔မွန္းေျခစင္ကာပူေဒၚလာ၉သိန္းနီးပါးေလာက္ သက္သာခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရပါတယ္။ clopidogrel (ေသြးက်ဲေဆး)နဲ႔atorvastatin(ကိုလက္စထေရာက်ေဆး)စတဲ့ အသံုးမ်ားတဲ့ေဆးမ်ားအပါအဝင္ ၂၀၁၂မွာမူပိုင္ေဆး၅၀မ်ိဳး  သက္တမ္းကုန္ဆံုးသြားေသာေၾကာင့္ လူနာမ်ား genericေဆးသံုးျခင္းအားျဖင့္ ပိုက္ဆံအမ်ားႀကီးေခၽြတာႏိုင္ပါတယ္။ Pharmacistsေတြက လူနာေတြကို  generic ေဆးသံုးစြဲရျခင္းရဲ႔ အက်ိဳးေက်းဇူးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ပညာေပးႏိုင္ရမဲ့အျပင္ ကုန္ပစၥည္းတံဆိပ္မရွိတဲ့ေဆးဝါးမ်ား(“brand-less” medications)ဟာ ကုန္ပစၥည္းအမွတ္တံဆိပ္ပါတဲ့အလားတူေဆးဝါးမ်ား(branded counterpart)ထက္ အရည္အေသြးနိမ့္က်တယ္ဆိုတဲ့ မွားယြင္းတဲ့ပုတ္ခတ္ေျပာဆိုမႈမ်ားကို မမွန္ကန္ေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္သက္ေသျပပါ။ အကယ္၍ brandedေဆးမ်ားမလိုအပ္ရင္  သူတို႔ရဲ႔ေဆးညႊန္ၾကားသူထံမွ တတ္ႏိုင္သမၽွအခ်ိန္တိုင္း genericsေဆးကိုေတာင္းဆိုဖို႔ လူနာေတြကို သင္ၾကားေပးသင့္ပါတယ္။ 

၃။ ေဘးဥပဒ္ကင္းစြာေဆးဝါးမ်ားကို ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာျခင္း(Safely split medications)
ေဆးဝါးမ်ားကို အကုန္အက်သက္သာေအာင္ မပ်က္မစီးဘဲ ေသခ်ာပိုင္းျဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ေဆးအားလံုးကိုေတာ့ မထိခိုက္မပ်က္စီးေအာင္ ျဖတ္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ အျပင္လႊာဖံုးမာ(hard outer coat)တဲ့ေဆးဝါးမ်ား၊ အမ်ားဆံုးနဲ႔လိုခ်င္တဲ့အခ်ိန္မွာ therapeutic windowအတြင္းမွာ ေဆးရဲ႔ျပင္းအားကို  အခ်ိန္ေႏွးေႏွးနဲ႔ၾကာၾကာထြက္ၿပီး ထိန္းသိမ္းေပးထားတဲ့ေဆးမ်ား (extended and prolonged release medications)၊ ေဆးေတာင့္မ်ား(capsules)နဲ႔ ေသးငယ္ၿပီး မညီမၽွတဲ့ပံုသဏၭာန္ရွိေဆးဝါးမ်ား(small and uneven shape)ကို ပိုင္းျဖတ္ဖို႔ အၾကံမျပဳ ခ်င္ပါဘူး။ ေဆးေတြကို ပိုင္းျဖတ္ခြဲလိုက္ျခင္းေၾကာင့္ လူနာမ်ား မညီမၽွတဲ့ေဆးအဖံု(uneven dose)ကို လက္ခံရရွိဖို႔ အလားအလာျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ ျပႆ     နာျဖစ္ေစပါတယ္။  ေဆးတစ္ကိုက္စာအနည္းငယ္ေလးေတာင္မွ  doseမွာ အမ်ားႀကီးျခားနားႏိုင္တဲ့အတြက္ အထူးသျဖင့္ ဆိုးရြားၿပီး ေသေလာက္ဖြယ္ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ေရာဂါမ်ားျဖစ္ေပၚေစျခင္းမရွိဘဲ အက်ိဳးထူးကိုေပးတဲ့အခ်ိန္မွာ အလြန္က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့အတိုင္းအတာ ေဆးကုထံုးအညႊန္းကိန္း (narrow therapeutic index)ရွိတဲ့ေဆးေတြအတြက္ အႏၱရာယ္ရွိေစပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေရတိမ္(glaucoma)နဲ႔ ပါကင္ဆန္ေရာဂါ(Parkinson’s disease)ကဲ့သို႔ အျမင္အာရံုနဲ႔ အာရံုေၾကာခ်ြတ္ယြင္းခ်က္ျပႆ     နာရွိတဲ့ လူနာမ်ားအတြက္ ေဆးလံုးမ်ားပိုင္းျဖတ္ျခင္းဟာ စိုးရိမ္ထိတ္လန္႔ဖြယ္ကိစၥတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႔ေဆးမ်ားျဖစ္တဲ့ sodium valproate နဲ႔ bisacodylေဆးမ်ားဟာ အစာအိမ္မွာ ၿပိဳကြဲမႈကို ဟန္႔တားေလ်ာ့ခ်ေပးၿပီး အူသိမ္မွာ ျပိဳကြဲေစႏိုင္ေအာင္ အရာတစ္ခုနဲ႔ဖံုးအုပ္(enteric coated)နဲ႔ကာကြယ္ထားသျဖင့္ ပိုင္းလိုက္တဲ့အခါ ၄င္းရဲ႔ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးမ်ား(side effects)ရွိျခင္းေၾကာင့္ ျခမ္းေသာက္ဖို႔ မႀကံရြယ္သင့္ပါ။ 

၄။ တည္ၿငိမ္တဲ့ေရာဂါအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ၾကာရွည္စြာေသာက္ႏိုင္ဖို႔ေဆးေတြကို ျဖည့္ထားျခင္း(Fill longer duration for drugs with stable conditions)
နာတာရွည္ သို႔ေသာ္ ေရရွည္ေဆးဝါးသံုးစြဲဖို႔ လိုအပ္ေသာ တည္ၿငိမ္တဲ့ေရာဂါအေျခအေနမ်ိဳးမွာ ေဆးညႊန္းစာတြင္ အခ်ိန္ၾကာၾကာေသာက္ဖို႔ ျဖည့္စြက္ညႊန္ၾကားေပးျခင္းအားျဖင့္ ေငြကုန္ေၾကးက်သက္သာေစႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါက ေဆးဆိုင္ကို ခဏခဏအေခါက္ေပါင္းမ်ားစြာသြားၿပီး ေငြေၾကးကုန္က်မႈမွ ေရွာင္ရွားႏိုင္သလို ဆရာဝန္ဆီသြားတိုင္း စမ္းသပ္ခေပးဖို႔၊ တန္းစီကာ အခ်ိန္အၾကာႀကီးေပးရျခင္းတို႔မွ ကူညီေပးရာ ေရာက္ပါတယ္။

၅။ ေဆးဝါးမ်ားအတြက္ အစိုးရရဲ႔ အမ်ိဳးသားေရးေထာက္ပံ့မႈကို အက်ိဳးရိွစြာအသံုးခ်ျခင္း (Capitalise on national subsidy for medications)
စင္ကာပူမွာ လူနာေတြက စီမံခ်က္ေအာက္မွာရွိတဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႔ေပးေဆာင္ရမဲ့အေျခအေနအပၚ မူတည္ၿပီး ေဆးဝါးေထာက္ပံ့မႈမွာ ေက်နပ္ေပ်ာ္ရႊင္ေနၾကပါတယ္။ အေထာက္အပံ့ရတဲ့ေဆးေတြက  မ်ားေသာအားျဖင့္ ေဈးအေပါဆံုး standard 1 medicationနဲ႔ ၿပီးရင္ standard 2 medicationsနဲ႔အတူ အမ်ိဳးသားေဆးဝါးစာရင္း(the national drug list)အတြင္းရွိ  ေဆးအမ်ိဳးအစားေပၚ မူတည္ၾကပါတယ္။ ပို၍ေဈးႀကီးတဲ့ေဆးဝါးမ်ားကေတာ့ ေဈးခ်ိဳဳ ၿပီး ထိေရာက္ေဘးကင္းတယ္လို႔ ဆရာဝန္၊ pharmacists ေတြယူဆတဲ့ အၾကိဳက္ဆံုးေဆးစာရင္းထဲမွာ မပါဝင္တဲ့ ေဆးမ်ား (non-formulary) and စံမဟုတ္တဲ့ေဆး (non-standard medications)မ်ား ျဖစ္ၾကပါတယ္။ စင္ကာပူလူမ်ိဳးမ်ား(Singaporeans)နဲ႔ အၿမဲတမ္းေနထိုင္ခြင့္ရသူမ်ား(Permanent Residents)အတြက္ အမ်ိဳးသားေဆးဝါးေထာက္ပံ့မႈကို အက်ိဳးရွိစြာအသံုးခ်ႏိုင္ဖို႔ ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ားက non-standardေဆးအစား standard drug  စာရင္းရွိ ေဆးဝါးမ်ားကို အသံုးျပဳဖို႔ အၾကံဳျပဳႏိုင္ရပါမယ္။ 

ဒါေၾကာင့္ က်ိဳးေၾကာင္းမေလ်ာ္တဲ့ ေဆးဝါးမ်ားကုန္က်မႈကို ကန္႔သတ္ထိန္းခ်ဳပ္ဖို႔ ၾကံဳ လာတဲ့အခါ Pharmacistsေတြဟာ တံခါးေစာင့္(gate keepers )မ်ားနဲ႔တူၾကပါတယ္။ လူနာမ်ားအတြက္ ေဆးဝါးကုန္က်စရိတ္မ်ား်ေလ်ာ့က်ေစဖို႔ နည္းလမ္းမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သံသယရွိပါက ဒီအထက္ပါနည္းလမ္း၅ရပ္ကို အၿမဲတမ္း သတိရေနပါ။ 

(Reference-  Pharmacists reveal: 5 smart ways to save money on medications,MIMS on 28 Jul 2016, written by  Hannah Lim)