ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ား လူနာေတြကိုေမးသင့္တဲ့ ေမးခြန္း၄မ်ိဳး

ေဆးဝါးပညာရွင္မ်ား(Pharmacists)ရဲ႔အလုပ္မ်ားထဲက အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုကေတာ့ ေဆြးေႏြးအၿကံေပးျခင္း(counselling)ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔နဲ႔လူနာေဖာက္သည္ေတြအၾကား မည္သည့္စကားေျပာဆိုမႈမဆို ေတြ႔ဆံုေမးျမန္းျခင္း(interviewing)နဲ႔ အကဲျဖတ္ဆန္းစစ္ျခင္း(assessing)တို႔နဲ႔ အစျပဳပါတယ္။ ေဆးဝါးပညာရွင္ေတြအေနနဲ႔ သူတို႔ရဲ႔အၾကံေပးျခင္းအတြက္ သူတို႔ရဲ႔ေဖာက္သည္ေတြဆီက မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကို ရရွိရန္ ဘာေတြေမးျမန္းသင့္ပါသလဲ။ ကဲ- ေအာက္ပါအခ်က္ေတြကို ေမးျမန္းၾကရေအာင္.....

#၁။ ေဆးကို ဘယ္သူကေသာက္မွာလဲ။ (Who will be taking the medication?)

ေဆးကို ေသာက္မဲ့သူက ကေလး(သို႔)လူႀကီးလား သိဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။ pharmacistတစ္ေယာက္အေနနဲ႔ ဆရာဝန္ရဲ႔ေဆးညႊန္းစာမပါဘဲ တစ္ခ်ိဳ႔ ေဆးဝါးမ်ားကို အလြယ္တကူကေလးေတြအား မေပးဖို႔ သင္သိရပါမယ္။

အလားတူ လူနာရွင္က ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနလၽွင္ သတိခ်ပ္ရမယ့္ ႀကိဳ တင္ကာကြယ္မႈအခ်ိဳ ႔ရွိပါတယ္။ အကယ္၍ သင္မေသခ်ာပါက ကိုယ္ဝန္ေဆာင္အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဆးေပးရာမွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမယ့္ ေဆးဝါးလက္ကိုင္စာအုပ္(drug handbooks)အခ်ိဳ႔ကို သင္အၿမဲ ရည္ညႊန္းႏိုင္ပါတယ္။ 

#၂။ သင္ဘာေဆးေတြေသာက္ေနရတာလဲ။(What medications are you taking?)
ေဖာက္သည္လူနာက ေဆးတစ္မ်ိဳး(သို႔) တစ္မ်ိဳးထက္ပိုေသာက္ေနရတဲ့ေဆးေတြ ရွိသလားဆိုတာ ဆန္းစစ္ဖို႔ ဒီေမးခြန္းမ်ိဳးကို ေမးျမန္းပါ။ ဒါကို သိျခင္းအားျဖင့္ သူတို႔ေသာက္ေနရတဲ့ေဆးအားလံုးမွာ ျဖစ္ေပၚႏိုင္မယ့္ ေဆးအခ်င္းခ်င္း တန္ျပန္သက္ေရာက္မႈ (drug-to-drug interactions)ကို ဆံုးျဖတ္ေပးႏိုင္ဖို႔ အေထာက္အကူျပဳပါတယ္။

ေနာက္ဆက္တြဲ (Follow-up)

သင္ ေသာက္မယ္လို႔ စိတ္ကူးထားေပမယ့္ မေသာက္ျဖစ္တာ ဘာေဆးေတြလဲ။ 

(What medications are you supposed to take but are not?)

လူနာေတြဟာ သူတို႔အမွန္တကယ္လိုအပ္တဲ့ ေဆးဝါးအခ်ိဳ႔ေတြကို မေသာက္ရတဲ့ အေၾကာင္းအရာအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္အေၾကာင္းျပခ်က္ပဲျဖစ္ျဖစ္ သင္က သူတို႔ေတြကို ေသာက္ဖို႔ဘယ္ေလာက္ႀကီးေၾကာင္းကို အေလးေပးေထာက္ျပေပးသင့္ပါတယ္။ ဥပမာ- လူနာတစ္ေယာက္ သူ႔ရဲ႔ ပိုတက္စီယမ္ေဆး(potassium drug)ကို ေဆးရဲ႔အန႔ံနဲ႔အရသာေၾကာင့္ ေသာက္ဖို႔ရပ္လိုက္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ သူ႔ရဲ႔ လက္ဆစ္(Lasix)ေဆးကိုေတာ့ ဆက္ေသာက္ေနတယ္ ဆိုၾကပါစို႔။ အကယ္၍ ဒီလိုသာေဆာက္ေသာက္သြားေနရင္ သူဟာ ႏွလံုးခုန္ပံုမမွန္ျခင္း(cardiac arrhythmias) ျဖစ္ႏိုင္ကာ (သို႔) အဆိုးရြားဆံုးအေနနဲ႔ ႏွလံုးရပ္(cardiac arrest) တဲ့အထိျဖစ္္ႏိုင္တယ္ဆိုတာ သင္သိရပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာေတြကို Lasixနဲ႔ potassiumကိုေပးတဲ့အခါမွာ အၿမဲတမ္းတြဲေသာက္ဖို႔ သတိေပးရပါမယ္။

သင့္ေျပာျပထားတဲ့ ပံုစံနဲ႔ကြဲျပားျခားနားတဲ့ နည္းလမ္းနဲ႔ ေဆးေတြကိုေသာက္ေနပါသလား။
(Do you take medications in a different way from what was told to you?)

တစ္ခ်ိဳ႔လူနာေတြက နာက်င္မႈ ေပ်ာက္မသြားေသးတာေၾကာင့္ ပိုက္ဆံေခၽြတာခ်င္တာရယ္ (သို႔) ဒုတိယေဆးတစ္ဖံုစာေသာက္ဖို႔အတြက္ရယ္ဆိုၿပီး  ေဆးကိုတစ္ျခမ္းျခမ္းေသာက္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ကို အထက္ပါေမးခြန္းမ်ိဳးေမးျမန္းျခင္းျဖင့္ မလံုေလာက္တဲ့ေဆးပမာဏ (သို႔) မ်ားျပားပိုလၽွံတဲ့ေဆးပမာဏလား ( under- or overdosing of medications)ဆိုတာကို ရွင္းလင္းစြာ အာရံုစိုက္ဖို႔ သင္ဆံုးျဖတ္ေပးႏိုင္ရပါမယ္။ 

#၃။သင့္မွာအျခားက်န္းမာေရးေရာဂါအေျခအေနမ်ားရွိပါသလား။(Do you have other health conditions?)
တစ္ခ်ိဳ႔ေဆးေတြဟာ ေရာဂါအခ်ိဳ႔ကို အမွန္တစ္ကယ္ပိုမိုဆိုးရြားေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ဝယ္ထားတဲ့ေဆးေတြက သူတို႔ရဲ႔က်န္းမာေရးအရ သံုးစြဲရန္အႏၱရာယ္ရွိမရွိကို ေသခ်ာစစ္ေဆးပါ။

#၄။သင့္မွာ ဘာေဆးနဲ႔ဓါတ္မတည့္တာေတြရွိသလဲ။(Do you have any allergy?)

ဓါတ္မတည့္ျခင္းဟာ သင္တို႔ရဲ႔လူနာေဖာက္သည္ေတြအတြက္ ႀကီးမားတဲ့ေရာဂါလကၡဏာတစ္ရပ္ျဖစ္ပါတယ္။ လိုအပ္လၽွင္ သူတို႔ရဲ႔ေဆးဝါးအတြက္ တစ္ျခားေဆးေတြနဲ႔ (an alternative)ေျပာင္းေပးဖို႔ သင္အၾကံျပဳႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ သင္မေသခ်ာလၽွင္ ဆရာဝန္နဲ႔တိုင္ပင္ဖို႔ မေမ့ပါနဲ႔။ 

ေယဘူယ်အားျဖင့္ ရင္းရင္းႏွီးႏွီးနဲ႔ အေျဖမ်ားကို အျပည့္အဝရရွိရန္ လိုအပ္တဲ့အခါမွာ ေမးျမန္းတဲ့ေမးခြန္းမ်ား

(open-ended questions)နဲ႔ လိုရင္းတိုရွင္းတဲ့ေမးခြန္းမ်ား( close-ended questions)ႏွစ္မ်ိဳးစလံုးကို ေမးျမန္းပါ။ အဲဒီအခ်ိန္အတြင္းမွာ ေကာင္းမြန္တဲ့ဆက္ဆံေရးကၽြမ္းက်င္မႈ(good communication skills)ကို က်င့္သံုးဖို႔ သတိရပါ။ မ်က္လံုးခ်င္းထိေတြ႔(good eye contact) ေျပာဆိုတတ္တဲ့အက်င့္ကို လုပ္ပါ။ သင္႔ရဲ႔ ကိုယ္ေနဟန္ထားအမူအရာ(gestures)နဲ႔ မ်က္ႏွာအေနအထားမ်ား(facial expressions )ဟာ သင့္ရဲ့စကားေျပာဆိုမႈမွာ ဘယ္ေလာက္ေအာင္ျမင္သလဲဆိုတာ ၾကီးမားစြာအေထာက္အကူျပဳ တဲ့အတြက္ ေသခ်ာဂရုစိုက္သတိျပဳပါ။ 

ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ထံမွ မျဖစ္မေနသိရမဲ့အခ်က္အလက္မ်ားကို သိရွိထားတဲ့အခါမွသာ သင္ဟာ သင့္လူနာေတြအတြက္ ပိုမိုထိေရာက္တဲ့counselling ကို ေပးႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(Reference- 4 questions pharmacists should ask their customers written by  Jemar Nicdao from MIMS)